Patrząc z punktu widzenia architekta widzimy, że rysunki domów tworzone przez dzieci są podobne dlatego, że taki obraz jest pewnym najbardziej popularnym schematem (psycholog czy teoretyk obrazu pewnie miałby tutaj też dużo innych ciekawych tropów). Jest więc to poniekąd najprostsza odpowiedź i pewien archetyp, który dziś podlega różnym modyfikacjom. Ale spójrzmy nieco głębiej i postarajmy się odpowiedzieć na pytanie czym według architektury jest dom. Na pewno definicja nie będzie mówiła, że to niewielka kubatura przekryta dwuspadowym dachem.

Willa Savoye (1928-1930) - jeden z domów zaprojektowanych przez Le Corbusiera, zrywający z tradycyjnym patrzeniem na dom. Zamiast schematów diagnozuje problemy i stara się na nie odpowiedzieć. Fot. End User (www.flickr.com, CC BY-ND 2.0)

Pomożemy tu sobie jedną z rzadziej stosowanych definicji architektury mówiącej o tym, że jest nią twórcze odpowiadanie na bytowe potrzeby człowieka. Według niej dom będzie więc przestrzenią chroniącą przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi, zapewniającą schronienie i umożliwiającą w wygodny sposób realizację naszych biologicznych i psychicznych potrzeb, w tym potrzebę piękna i estetyki. Jeśli tak zdefiniujemy dom, to okaże się, że wcale nie musimy powielać schematów, ale możemy stworzyć go na nowo w niespotykany dotychczas sposób.

Willa Savoye. Fot. End User (www.flickr.com, CC BY-ND 2.0)

DESIGN THINKING

Właśnie takie podejście, wynikające z dogłębnej analizy problemu i poszukiwania zupełnie nowych rozwiązań, stoi za postępem w architekturze, ale także w wielu innych dziedzinach opartych na projektowaniu. Dopiero takie budynki czy przedmioty są nie tylko ładne, ale też innowacyjne i właściwie odpowiadają na nasze potrzeby.

Mogą być więc bardziej funkcjonalne, ekonomiczne, ekologiczne czy służyć spełnieniu szerszego spektrum naszych oczekiwań. Zauważyli to oczywiście także naukowcy, którzy już od połowy ubiegłego wieku opracowywali zasady, które dziś określamy mianem design thinking.

BAZUJĄC MIĘDZY INNYMI NA OBSERWACJI PRACY ARCHITEKTÓW WYRÓŻNILI ONI PIĘĆ ETAPÓW UKŁADAJĄCYCH SIĘ W CYKL PROJEKTOWY:

DOPIERO TAKIE PODEJŚCIE POZWALA NAM POZNAĆ POTRZEBY, PRZEŁAMAĆ STEREOTYPY I ZNALEŹĆ NAJLEPSZE ROZWIĄZANIE.

KOSMOS KONTRA OWADY

Jak w praktyce wygląda takie projektowanie? Na początek przyjrzymy się dwóm pawilonom. Ze względu na małą formę, ale także dużą dowolność w kształtowaniu formy czy używanych materiałów pawilony są bowiem świetnym polem do różnych eksperymentów.
Uniwersytet w Stuttgarcie, a dokładniej rzecz biorąc jego dwa instytuty - Institute for Computational Design and Construction (ICD) oraz Institute of Building Structures and Structural Design (ITKE) w porozumieniu z innymi jednostkami naukowymi od kilku lat prowadzą program badawczy którego efektem są powstające w mieście nowe pawilony. Od lat znamy zalety włókien kompozytowych - lekkich i wytrzymałych, ale mamy duży problem z ich zastosowaniem w architekturze.
Powszechnie stosowane np. w przemyśle motoryzacyjnym pełnoskalowe odlewy świetnie sprawdzają się w masowej produkcji. W architekturze, poza

powtarzalnymi elementami dekoracyjnymi z powodzeniem sprawdziłyby się także jako wielkoskalowe elementy konstrukcyjne, a tutaj seryjna produkcja i transport raczej nie wchodzą w grę. Przez lata badań powstały pawilony tworzone za pomocą specjalnych mechanicznych ramion, które przenosiły nić włókna między odpowiednimi zaczepami konstrukcji - wszystko inspirowane światem owadów i zdumiewających sieci i kokonów, które potrafią one tworzyć. W dalszym ciągu możliwe były jednak tylko realizacje o dość małej skali. Można sobie wyobrazić rozbudowę ramion, ale to wymaga materiału, energii oraz nie zawsze dostępnej przestrzeni na ich poruszanie się. Z tak zdefiniowanym problemem poradzono sobie w jednym z najnowszych pawilonów o niezbyt chwytliwej nazwie ICD/ITKE Research Pavilion 2016-17. Tutaj w obrębie zaczepów pracują krótkie ramiona, do których nić dostarczana jest za pomocą drona, a więc rozpiętość konstrukcji jest właściwie nieograniczona.

Projektanci wrocławskiego pawilonu NAWA zmierzyli się z problemem ciężkości. Pawilon z Wyspy Daliowej sięga po opracowaną przez Oskara Ziętę technologię Fidu polegającą na nadawaniu trójwymiarowych kształtów formom wyciętym z blachy. Dwa jednakowe elementy są spawane w konturze, a następnie pod wpływem wtłaczanego powietrza zyskują przestrzenną formę oraz nabierają wytrzymałości przy zachowaniu bardzo niewielkiej masy. Budowę pawilonu poprzedziły liczne badania i znacznie mniejsze formy przedmiotów użytkowych i mebli.

Pawilon stanowi jak na razie największą konstrukcję wykonaną w tej technologii, a sam projektant snuje dywagacje nad możliwościami zastosowania technologii w kosmosie - rakiety mogłyby bowiem wynosić poza Ziemię zwinięte formy z blachy, które nie zajmowałyby dużo miejsca i byłyby nieporównanie lżejsze w stosunku do typowych belek. Dopiero na innych planetach byłyby nadmuchiwane i rozwijały się do projektowanych wymiarów. Czy tak się stanie?

ALGI W SŁUŻBIE LUDZKOŚCI

Ale design thinking to nie jedynie eksperymenty o jeszcze nie do końca jasnej przyszłości i designerskie szaleństwa. Jednym z największych wyzwań jakie stoją dziś przed ludzkością jest konieczność zapewnienia nam odnawialnej energii. Jak ma się do tego architektura i design thinking? Z tak postawionym problemem postanowili poradzić sobie projektanci jednego z bloków na eksperymentalnym osiedlu realizowanego w ramach IBA Hamburg GmbH. Architekci chcieli aby budynkowi Bio Intelligent Quotient energii dostarczały algi hodowane w specjalnych panelach umieszczonych na elewacji. Wstępne konsultacje z biologami nie były zbyt obiecujące. Taka hodowla w warunkach przemysłowych wymaga chłodzenia. Ale to co na specjalnej farmie jest problemem - na elewacjach jest zaletą - w końcu budynki potrzebują ciepła, chociażby do ogrzewania wnętrz czy podgrzewania ciepłej wody. W ten sposób panele dostarczają zarówno ciepła jak również biomasy, z której uzyskuje się biogaz, który może być przetwarzany w energię cieplną czy elektryczną, a

Fot. IBA-Hamburg GmbH / Johannes Arlt

Fot. NordNordWest CC BY-SA 3.0 de

produkt uboczny jego spalania, czyli dwutlenek węgla jest wykorzystywany do odżywiania alg, które przy udziale energii słonecznej wykorzystują go w procesie fotosyntezy. Budynek nie jest niestety samowystarczalny, sam system zaś jest ciągle dość drogi i przed projektantami jeszcze wiele pracy, ale sam pomysł zdaje się być niezwykle obiecujący.
W codziennej pracy architekta oczywiście nie zawsze będziemy sięgać po najnowsze technologie. Prościej, taniej i szybciej jest wykorzystać posiadaną już wiedzę. Ale także w codzienności jest miejsce na design thinking - przed każdym projektem dobrze jak najlepiej poznać potrzeby użytkownika i jak najlepiej na nie odpowiedzieć wybierając najlepsze z dostępnych rozwiązań. Z całą pewnością myślenie i eksperymentowanie mają jednak wielką przyszłość i to właśnie te z dzisiejszego punktu widzenia szalone wizje zdecydują, jak będzie wyglądała architektura tworzona przez przyszłe pokolenia.